Kreatywność mamy w naturze! 

Wpływ środowiska naturalnego przy braku technologii na procesy poznawcze

• Okazuje się, że „naładowanie baterii” nie musi być skomplikowane, trudne, czy kosztowne. Odpowiedzią może być… Natura (...)"

Obecne środowisko oferuje nam, ludziom XXI wieku, życie wśród wielu innowacji, udogodnień i nowości. Każdego dnia otacza nas technologia, zarówno w życiu prywatnym, środkach komunikacji miejskiej, czy miejscu pracy. Korzystamy chociażby z telefonów, które nie są już jedynie urządzeniem do komunikacji, ale również zapewniają kontakt ze światem za pośrednictwem wielu aplikacji, czy generalnie dostępu do internetu. Nowoczesne technologie ułatwiają nasze życie, zapewniają rozrywkę, jednak ich użytkowanie ma też negatywne strony.

WYKORZYSTYWANE PROCESY POZNAWCZE

Mnogość bodźców i wrażeń płynących z różnorodnego technologicznie środowiska mogą wpływać na myślenie i zachowania ludzi. Innowacyjne otoczenie, hałasy, szczególnie w ośrodkach miejskich i podmiejskich wpływają także na procesy poznawcze człowieka. Ważną rolę odgrywają tu selektywność uwagi, hamowanie, czy wielozadaniowość. Systemy te eksploatowane są bardzo intensywnie każdego dnia. Dzięki nim jednostka może przetrwać w stale zmieniającym się świecie, dostosować swoje reakcje i zachowania oraz wybrać istotne dla niej informacje. Okazuje się, że interakcja z technologią staje się atrakcyjniejsza od interakcji z naturą, która oferuje mniej ekscytujących i ciekawych bodźców. Zmniejszeniu ulega ilość czasu, który spędzamy na świeżym powietrzu. Według badań, obecnie dzieci spędzają od 15 do 20 minut dziennie na zabawach na dworze (Juster, F. T., Stafford, F., Ono, H., 2012). Nie są to zbyt optymistyczne dane. Nadmierna ilość czasu poświęcana technologii, która determinuje raczej siedzący tryb życia, może powodować różne schorzenia takie jak odczuwanie nadmiernego stresu czy choroby cywilizacyjne jak otyłość. Zmniejszeniu lub pogorszeniu ulec mogą również różne procesy poznawcze wyższego jak wymieniona już uwaga, ale i kreatywność które są nadmiernie eksploatowane w dzisiejszym technologicznym świecie. W jaki sposób można radzić sobie w przebodźcowanym środowisku?

Okazuje się, że „naładowanie baterii” nie musi być skomplikowane, trudne, czy kosztowne. Odpowiedzią może być… Natura. 

JAK DZIAŁA NATURA NA WYBRANE FUNKCJE POZNAWCZE?

Według koncepcji zaproponowanej w 1995 roku przez Stephena Kaplana, naturalne środowisko wspomaga funkcje poznawcze oraz je regeneruje. Wielozadaniowość dzisiejszego człowieka, wymaganie ciągłego i sprawnego przełączania się między zadaniami angażuje procesy poznawcze, które mogą ulec przeciążeniu. Przeciążenie może mieć negatywny wpływ na kondycję psychiczną człowieka. Taki stan determinuje stres, zmęczenie, czy problemy z koncentracją. Teoria przywracania uwagi Attention Restoration Theory (ART) sugeruje skuteczność oddziaływań natury w uzupełnianiu deficytów uwagi, spowodowanych zmęczeniem poznawczym oraz regenerację kory przedczołowej. 

CO MÓWIĄ BADANIA?

Otoczenie natury jest przeciwieństwem technologicznego, głośnego świata. Naturalne środowisko nie oferuje wielu atrakcji. Mimo tego może wzbudzać pozytywne skojarzenia, takie jak delikatność, miękkość lub równowaga w barwach i odgłosach. Badania wykazały, że aby zaobserwować wpływ natury na organizm i zachowanie człowieka wystarczy działalność bodźca pośredniego. Przeprowadzano badania laboratoryjne, w których badani doświadczali natury oglądając wyświetlane slajdy. Brak bezpośredniej działalności nie zmniejszył efektu. Wyniki wykazują poprawę koncentracji uwagi badanych po działalności obrazów natury. Poprawie ulega koncentracja uwagi (Berto R., 2005) oraz (dane innego badania) tłumienie rozpraszających informacji (Berman MG, Jonides J, Kaplan S, 2008). Podobnie dzieje się w sytuacji bezpośredniej działalności przyrody na organizm człowieka. Zanurzenie w naturalnym środowisku, doświadczanie go poprzez wędrówkę poprawia umiejętność skupienia się, czy zwiększa samoocenę (Hartig, T., Mang, M., Evans, G. W., 1991).

Wędrówka wśród przyrody umożliwia przełączyć mózg na „tryb domyślny” (Atchley, R. A., Strayer, D.L., Atchley, P., 2012). Spokojniejsze i łagodniejsze w odbiorze otoczenie oraz czas obcowania z naturalnym środowiskiem wpływają na introspekcję. Odwróceniu ulega kierunek uwagi z zewnątrz do wewnątrz. Codzienne środowisko obfite w multimedia zakłóca introspekcję, wymagając od jednostki uwagi na zewnątrz.

KREATYWNOŚĆ Z NATURY

Wiemy już, że natura ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie i regenerację procesów uwagowych. Badania dowodzą, że poza uwagą, przyroda może również wspierać kreatywność, a uściślając – kreatywne rozwiązywanie problemów (Atchley, R. A., Strayer, D.L., Atchley, P., 2012). Ciekawy eksperyment naturalny przeprowadzono w 2012 roku. Celem badania było sprawdzenie oddziaływania natury na procesy poznawcze, przy jednoczesnym odjęciu bodźców technologicznych. Badanych w średnim wieku 28 lat podzielono na dwie grupy (pre-hike, in-hike) i wysłano na 4-6 dniową wyprawę bez dostępu do technologii. Obie grupy wypełniły kwestionariusz mierzący poziom kreatywność – Remote Associates Test  (RAT). Grupa pre-hike dostała test RAT przed wyprawą, druga grupa in-hike w trakcie podróży. Wypełnienie kwestionariusza kreatywności przed możliwością oddziaływania przyrody było obarczone wpływem środowiska w którym jednostki funkcjonowały na co dzień, czyli aktywnego multimedialnie i wymagającego silnej selektywności uwagi. Wyniki badania wykazały pozytywny wpływ na poziom kreatywności po bezpośrednim doświadczaniu natury. Kreatywność osób, które wypełniły kwestionariusz RAT po 4 dniach wędrówki była o 50% wyższa w porównaniu z wynikami drugiej grupy. 

Nowoczesne technologiczne środowisko, w którym obecnie najczęściej funkcjonują jednostki jest wymagające i obciążające procesy poznawcze takie jak uwaga. Silna eksploatacja zasobów może wpływać na jakość życia ludzi, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, a co się z tym wiąże – również kreatywne rozwiązywanie problemów. Istotną staje się umiejętność odbudowywania eksploatowanych procesów. Posługując się przytoczonymi danymi, warto podkreślić istotę przyrody w regeneracji. Dzięki dłuższemu obcowaniu z naturą można wpłynąć na swoją kreatywność, a także wyciszyć się i wsłuchać we własne potrzeby poprzez skierowanie uwagi do wewnątrz. 

Autorka: Wera

Bibliografia

• Atchley, R. A., Strayer, D.L., Atchley, P. (2012) Creativity in the Wild: Improving Creative Reasoning through Immersion in Natural Settings. PLoS ONE 7(12): e51474. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0051474
• Berman MG, Jonides J, Kaplan S (2008) The cognitive benefits of interacting with nature. Psychological Science 19(12): 1207.
• Berto R (2005) Exposure to restorative environments helps restore attentional capacity. Journal of Environmental Psychology 25(3): 249–259.
• Hartig, T., Mang, M., Evans, G. W. (1991) Restorative effects of natural environment experiences. Environment and Behavior 23(1): 3–26.
• Juster, F. T., Stafford, F., Ono, H. (2004). Changing Times of American Youth: 1981–2003. 
• Kaplan, S. (1995) The restorative benefits of nature: Toward an integrative framework. Journal of Environmental Psychology 15(3): 169–182.

513 821 445

wbiegu.kontakt@gmail.com

Warszawa

Odwiedź mnie:

Napisz do mnie!